Sankcja Kredytu Darmowego. Czy Banki czeka kolejna fala pozwów?

W ostatnim czasie coraz głośniejszy staje się temat tzw. sankcji kredytu darmowego, czyli uprawnienia przysługującego kredytobiorcy w przypadku stwierdzenia wadliwości umowy kredytu będącej umową kredytu konsumenckiego w rozumieniu ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim. W mediach branżowych coraz częściej pojawiają się opinie, że polskim Bankom grozi kolejna, po setkach tysięcy pozwów dotyczących tzw. kredytów frankowych, fala pozwów ze strony kredytobiorców.

Jakie umowy są umowami kredytu konsumenckiego? Jakie postanowienia umowne stanowią naruszenia ustawy o kredycie konsumenckim? Jak kształtuje się aktualne orzecznictwo i jakie są szanse na wygranie potencjalnego procesu sądowego przeciwko Bankowi? Tego wszystkiego dowiecie się Państwo z niniejszego artykułu.

Ustawa o kredycie konsumenckim wprowadziła do polskiego porządku prawnego pojęcie umowy kredytu konsumenckiego. Celem uchwalenia ustawy było wprowadzenie silniejszej ochrony kredytobiorców będących konsumentami przy zawieraniu umów z Bankami.

Co do zasady, Bank w umowie kredytu spełniającego przesłanki kredytu konsumenckiego, powinien wprost wskazać, że umowa jest umową kredytu konsumenckiego. Czasami zdarza się jednak, że w umowie, pomimo spełnienia przesłanek, brak jest takiej wzmianki. To oczywiście nie pozbawia umowy charakteru umowy kredytu konsumenckiego. Przesłanki te są następujące:

- stroną umowy musi być konsument, czyli osoba zaciągająca zobowiązanie finansowe na cele niezwiązane z prowadzeniem działalności gospodarczej,

- kwota kredytu nie może być wyższa niż 255.550 PLN,

- umowa nie może być zabezpieczona hipoteką.

W tym miejscu należy również dodać, że za umowę kredytu konsumenckiego uważa się także umowę pożyczki, o ile spełnia ona warunki wskazane powyżej.

Po ustaleniu, czy dana umowa jest umową kredytu konsumenckiego, należy przejść do kluczowej kwestii, a mianowicie do tego, czym jest tzw. sankcja kredytu darmowego oraz jakie postanowienia umowne mogą stanowić podstawę do zastosowania tej sankcji.

Zgodnie z art. 45 ust. 1 ustawy o kredycie konsumenckim: „W przypadku naruszenia przez kredytodawcę art. 29 ust. 1, art. 30 ust. 1 pkt 1-8, 10, 11, 14-17, art. 31-33, art. 33a i art. 36a-36c konsument, po złożeniu kredytodawcy pisemnego oświadczenia, zwraca kredyt bez odsetek i innych kosztów kredytu należnych kredytodawcy w terminie i w sposób ustalony w umowie.”  Upraszczając, konsekwencją zastosowania tzw. sankcji kredytu darmowego jest to, że kredytobiorca przestaje być zobowiązany do płacenia odsetek, prowizji oraz wszelkich kosztów wykraczających poza kwotę udostępnionego kapitału. Innymi słowy, w przypadku pożyczenia od Banku np. kwoty 100.000 PLN, kredytobiorca jest zobowiązany do zwrotu wyłącznie kwoty 100.000 PLN. Stąd też, sankcja kredytu darmowego jest trafnym określeniem, albowiem kredyt z perspektywy kredytobiorcy jest całkowicie darmowy, a Bank nie otrzymuje wówczas jakiegokolwiek wynagrodzenia. Według założenia ustawodawcy, ma to być kara dla Banków za wprowadzanie do umów postanowień rażąco naruszających interesy konsumentów.

Cytowany wyżej przepis art. 45 ust. 1 ustawy o kredycie konsumenckim wskazuje na szereg przepisów, których naruszenie prowadzi do zastosowania tzw. sankcji kredytu darmowego. W praktyce, najczęściej mamy do czynienia z naruszeniem polegającym na tym, że umowa przewiduje naliczanie odsetek nie tylko od kwoty faktycznie udostępnionego kredytobiorcy kapitału, lecz także od przysługującej Bankowi prowizji za udzielenie kredytu lub od kredytowanych składek na obowiązkowe ubezpieczenie kredytu.

Przykładowo, kredytobiorca chce otrzymać od Banku kapitał w kwocie 100.000 PLN. Bank za udzielenie kredytu otrzymuje prowizję w kwocie 10.000 PLN. Kredyt opiewa więc na kwotę 110.000 PLN, przy czym kwota 100.000 PLN jest faktycznie wypłacana kredytobiorcy, natomiast kwota 10.000 PLN jest automatycznie przekazywana Bankowi tytułem prowizji. Prawidłowo więc, odsetki powinny być naliczane od kwoty 100.000 PLN. Tymczasem, często zdarza się, że Bank nalicza odsetki od kwoty 110.000 PLN, co prowadzi do bezprawnego zwiększenia kosztu kredytu dla kredytobiorcy.

Niedopuszczalność naliczania odsetek od tzw. kosztów okołokredytowych jednoznacznie wynika z jednolicie ukształtowanej linii orzeczniczej polskich sądów powszechnych (zob. np. wyrok Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 8 listopada 2024 r., sygn. akt V Ca 3480/23 lub wyrok Sądu Okręgowego w Kielcach z dnia 25 lutego 2025 r., sygn. akt II Ca 1907/24) oraz Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej. TSUE w wyroku z dnia 21 kwietnia 2016 r., sygn. akt C-377/14 stwierdził, że: „całkowita kwota kredytu i kwota wypłat określają całość kwot udostępnianych konsumentowi, co wyklucza kwoty powiązane przez kredytodawcę z pokryciem kosztów związanych przez kredytodawcę z udzieleniem odnośnego kredytu, które to kwoty nie są w rzeczywistości wypłacane konsumentowi.”

Skoro zatem ustaliliśmy już, że naliczanie odsetek od prowizji lub innych kosztów okołokredytowych jest niedopuszczalne, to pozostaje nam pytanie, czy takie naruszenie prowadzi do zastosowania tzw. sankcji kredytu darmowego przewidzianej w art. 45 ust. 1 ustawy o kredycie konsumenckim? Odpowiedź jest jednoznacznie twierdząca. Mianowicie, takie postanowienie umowne narusza m. in. art. 30 ust. 1 pkt 4 oraz 7 ustawy o kredycie konsumenckim. Jest tak dlatego, że wskutek nieuprawnionego naliczania odsetek od m. in. prowizji, umowa w nieprawidłowy sposób określa całkowitą kwotę kredytu (a więc kwotę, od której powinno się naliczać odsetki) oraz w nieprawidłowy sposób określa rzeczywistą roczną stopę oprocentowania (RRSO) i całkowitą kwotę do zapłaty przez kredytobiorcę.

W ostatnich miesiącach coraz więcej kredytobiorców przedstawia Bankom tzw. oświadczenie o skorzystaniu z sankcji kredytu darmowego. Banki kwestionują zasadność tych oświadczeń, wobec czego kredytobiorcom pozostaje dochodzenie swoich praw na drodze postępowania sądowego. Większość kredytobiorców, którzy zdecydowali się na wytoczenie powództwa przeciwko Bankowi w związku z tzw. sankcją kredytu darmowego, wciąż oczekuje na rozstrzygnięcie swoich spraw. Niemniej jednak, wiele spraw zostało już rozstrzygniętych na korzyść kredytobiorców. Dla przykładu, warto wskazać chociażby wyrok Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 6 sierpnia 2024 r., sygn. akt V Ca 1121/23 czy też wyrok Sądu Okręgowego w Olsztynie z dnia 8 maja 2024 r., sygn. akt IX Ca 153/24. W powyższych wyrokach Sądy stwierdzały, że Banki bezzasadnie naliczały odsetki od kosztów okołokredytowych, czym naruszały poszczególne przepisy umiejscowione w art. 30 ust. 1 ustawy o kredycie konsumenckim, co uzasadniało zastosowanie tzw. sankcji kredytu darmowego.

Co szczególnie istotne, szacuje się, że umów obarczonych powyższymi naruszeniami w ostatnich latach w Polsce zawarto kilkadziesiąt lub nawet kilkaset tysięcy. Wśród kredytodawców udzielających takich wadliwych kredytów znajduje się kilka wiodących na polskim rynku Banków. Istnieje zatem wysokie prawdopodobieństwo, że także Państwa umowa uprawnia do zastosowania tzw. sankcji kredytu darmowego.

Na koniec warto jeszcze zaznaczyć, że możliwość skorzystania z tzw. sankcji kredytu darmowego przysługuje kredytobiorcy zarówno w przypadku, gdy umowa kredytu wciąż obowiązuje, jak i w przypadku, gdy kredyt został już spłacony w całości. W przypadku całkowitej spłaty kredytu, uprawnienie to przysługuje w terminie 1 roku licząc od dnia całkowitej spłaty. Po upływie 1 roku od całkowitej spłaty kredytu, uprawnienie kredytobiorcy do skorzystania z tzw. sankcji kredytu darmowego bezpowrotnie wygasa.

Jeżeli Państwa umowa kredytu/pożyczki spełnia powyższe wymagania, serdecznie zapraszam do przesłania skanu lub zdjęcia umowy na adres: kancelaria@mjlegal.eu, celem przeprowadzenia całkowicie darmowej analizy umowy. W odpowiedzi Kancelaria prześle Państwu szczegółową analizę umowy obejmującą:

- wskazanie, czy umowa zawiera naruszenia prowadzące do zastosowania tzw. sankcji kredytu darmowego,

- wskazanie korzyści płynących z zastosowania tzw. sankcji kredytu darmowego,

- ofertę kompleksowej współpracy z Kancelarią.

Jeżeli wolicie Państwo kontakt osobisty, to zapraszam do umówienia spotkania w Kancelarii telefonicznie na numer telefonu: 783 518 361 lub za pośrednictwem wiadomości e-mail na adres: kancelaria@mjlegal.eu.